Historia
Historia Oryszewa, małej wsi na Mazowszu, sięga zamierzchłych czasów, ponieważ leżał on na szlaku handlowym łączącym północ i południe Europy. Dzieje Oryszewa, nie były jednak w annałach historycznych często odnotowywane. Dowodem wielowiekowej historii jest odkrycie z 1967 roku, w Oryszewie i Drzewiczu znaleziono wówczas złoty wisiorek i kilka tysięcy srebrnych denarów rzymskich z III wieku naszej ery. Przypuszczalnie czas powstania wsi możemy wiązać z rozwojem osad bliskiego regionu tzn. Sochaczewa Wiskitek i Guzowa.
Jednym z najstarszych grodów Mazowsza jest Sochaczew. W X i XI wieku stał się ważnym ośrodkiem handlu, na skrzyżowaniu kilku szlaków kupieckich. W XII wieku nabrał znaczenia politycznego, Sochaczew był ośrodkiem utrzymującym ożywiony kontakt z resztą kraju, o czym świadczyć mogą… – według zapisów Kodeksu Sochaczewskiego z 1138 r. w klasztorze benedyktyńskim zmarł Bolesław Krzywousty.
Pierwsze wzmianki o Wiskitkach pochodzą z 1220 roku. Zalicza się je do najstarszych miejscowości obecnego powiatu. W Wiskitkach powstał dwór myśliwski, a później przy nim osada. Do puszczy wiskickiej i dworu myśliwskiego przybywały na polowania znamienite postaci, takie jak: Władysław Jagiełło, Jan Olbracht czy Zygmunt August. W 1349 r. Wiskitki uzyskały prawa miejskie.
Guzów pojawił się w zapisach historycznych w 1398 roku, kiedy Siemowit IV (książę mazowiecki) uczynił Piotra, dziedzica Guzowa i zarządcę Wiskitek sołtysem w Czerwonej Niwie. Co ciekawe, ów Piotr był uczestnikiem bitwy pod Grunwaldem w 1410 r.
Ziemie tego regionu w XIII i XIV wieku należały do książąt mazowieckich rodu Siemowit. Przypuszczam, że właśnie za ich panowania powstał folwark w Oryszewie ówcześnie nazywany Orzyszow.
Pierwsze wzmianki o Oryszewie pochodzą z 1564 roku i mówią o folwarku z dworem mającym 16,25 włóki ziemi, co stanowi około 280 ha. Powyższe wzmianki mówią również o młynie i już wówczas istniejącym sadzie. Jest dwór w Orzyszowie wielki, dobrze zbudowany, wielkim kosztem, jest w nim gmachów pańskich dosyć i schowania barzo wiele, ze wszystkich stron dobrze ogrodzony. Na rzece, która idzie od Wyskitek przez Orzyszow są 2 stawy niewielkie, jeden więtrzy podle wsi, drugi mniejszy we wsi, na którym jest młyn dobry. Ma ten młyn 3 koła, 2 mączne, a trzecie stawowe, co jagły tłuką. Jest też sad niemały w Orzyszowie, jest w nim drzewa dosyć młodego, a rodzajnego.
Na przestrzeni lat Oryszew był dobrze prosperującym folwarkiem ziemskim i podobnie jak okoliczne wsie, takie jak: Drzewicz, Miedniewice, Szymanów, Nowa Wieś, zmieniał właścicieli. W 1564 roku była to rodzina Wolskich, następnie Grudzińskich, Duninów, Sanguszków i Lubomirskich.
Okresem ważnych zmian w Oryszewie była budowa cukrowni w roku 1849. Początkowo była to firma prywatna, a w roku 1876, zmieniono ją w spółkę akcyjną o nazwie „Towarzystwo Cukrownicze w Oryszewie”, zatrudniające kilkaset osób. Potwierdzeniem tego faktu są zachowane do dnia dzisiejszego dwie akcje cukrowni. W 1880 roku była to wieś z folwarkiem i osadą fabryczną. Oryszew liczył wtedy 1254 mieszkańców, folwark 234, a osada młyńska 740 mieszkańców. Okres 50-letniej prosperity cukrowni zakończył się w 1901 roku, w którym to nastąpiła jej likwidacja. Przełom XIX i XX wieku był trudny dla Polski Kongresowej, upadały różne zakłady przemysłowe i gospodarstwa, w tym czasie upadły również Zakłady Lniarskie w Żyrardowie. Można przypuszczać, że właśnie wtedy istniejący w Oryszewie dwór i zabudowania folwarczne popadły w ruinę, być może strawiła je pożoga I wojny światowej. Do dzisiejszych czasów pozostałością po cukrowni jest mur o długości 1300 metrów okalający część gospodarstwa oraz górka w środku sadu porośnięta drzewami będąca prawdopodobnie pozostałością po rampie towarowej.
Nowe szanse i nadzieje pojawiły się dla Oryszewa w Polsce niepodległej. Na miejscu części starych zabudowań postawiono nowe i tak powstała osada młyńska z lat 20-tych (taki zapis widnieje w ewidencji zabytków). W tym okresie oprócz młyna funkcjonowało gospodarstwo rolno-sadownicze o powierzchni 18 ha. Ówczesne zabudowania (istniejące do dziś) miały charakter gospodarsko-przemysłowy. W 1936 roku spółka Filipp i Góraj założyła na miejscu starego młyna parowego, nowoczesny młyn elektryczny. Okres wojny kompleks przeszedł bez zniszczeń, a w roku 1948 państwo na mocy ustawy nacjonalizacyjnej przejęło młyn oddając go we władania miejscowego GS-u, który użytkował go do lat 80-tych.
Rodzice aktualnego właściciela po raz pierwszy zetknęli się z Oryszewem w roku 1951 biorąc w dzierżawę sad, następnie zakupili część kompleksu w roku 1956, by w 1967 stać się właścicielami całości gospodarstwa, poza pełnym historii młynem. W latach 80-tych młyn został zamknięty, rozpoczął się długi okres porządkowania spraw własności, zakończony w 2007 roku. Pierwszym etapem było odzyskanie w latach 90 zabranego przez państwo młyna, następnym prostowanie spraw własnościowo gruntowych, a na koniec wykup udziałów młyna od trójki współwłaścicieli. Powyższe działania zakończyły proces scalania i porządkowania nieruchomości, a wraz z nią jej historii, który zaczął się w 1956 roku i trwał 51 lat.